تفاوت های تار و سه تار
خیلی از افراد شباهت و تفاوت تار و سه تار رو نمی دونن. بسیاری نیز سبک موسیقی این دو رو یکسان فرض می کنن. اما تار و سه تار دارای تفاوت ها و شباهت هایی هستن و تا حد زیادی از هم قابل تفکیک هستن. تار و سه تار از لحاظ ظاهری، تعداد سیم ها، صدایی که تولید می کنن، تفاوت ها و شباهت هایی دارن. در ادامه به برسی شباهت و تفاوت های تار و سه تار می پردازیم.
شباهت ساز تار و سه تار
- معمولا هر دو دارای ۲۵ پرده هستن که به شکل ۳ یا ۴ تایی روی یک دسته بسته شدن.
- پرده بندی در هر دو بر طبق فاصله دستگاه شور با سرکلید سل تنظیم میشه.
- پرده های اصلی به صورت سه تایی یا چهارتایی بسته میشن.
- هر دو سیم هایی با نام های یکسان «دو-سل-دو دو» دارن.
- انگشت گذاری در تار و سه تار یکسان هستش.
تفاوت های تار و سه تار
بدون شک تا به حال نام سه تار و تار رو شنیدید؛ اما اینکه این دو چه تفاوت‌های اصلی دارن، احتمالا برای شما سوال باشه. ممکن هستش افرادی که در موسیقی سر رشته‌ای ندارن در نگاه اول تفاوت این دو رو در تنها در ظاهر ببینن.
اما تار و سه تار در مواره اساسی‌تری با همدیگه فرق می‌کنن. در مقاله مقایسه ویژگی های تار و سه تار، تفاوت‌های مختلف این دو ساز رو موره بررسی قرار می‌دیم، با ما همراه باشید.
1- تفاوت ظاهری
احتمالا اولین چیزی که توجه شما رو جلب می‌کنه، ظاهر تار و سه تار هستش که کاملا باهم متفاوت هستن. اولین موردی که به چشم می‌خوره اندازه بزرگ‌تر تار نسبت به سه تار هستش. درواقع تار دارای دو کاسه، یکی کوچک و اون یکی بزرگ هستش. در حالی که کاسه سه تار تکی بوده و گلابی شکل هستش.
مورد دیگه ای که در ظاهر تار می‌بینید صفحه جلوی کاسه هستش. در سه‌تار از صفحه‌ای چوبی معمولا از چوب توت یا گردو استفاده میشه اما در تار پوست طبیعی یا مصنوعی روی دهانه کاسه‌ها چسبانه میشه.
اگر بیشتر دقت کنید خرک تار هم با سه‌تار کاملا فرق می‌کنه. خرک تار بزرگ‌تر بوده و دو پایه داره تا روی پوست قرار بگیره.
مورد بعدی دسته , جعبه و گوشی‌های تار هستش. در تار به دلیل استفاده از ۶ سیم، پهنای دسته بیشتر شده، تعداد گوشی‌ها به ۶ عدد افزایش یافته و اندازه جعبه گوشی‌ها هم بزرگ‌تر شده.
ممکنه دیده باشید که در برخی سه‌تارهای حرفه‌ای از استخوان روی صفحه انگشت‌گذاری استفاده میشه؛ اما این امر در تار کاملا رایج هستش و میشه گفت در اغلب تارها دو نوار سفید رنگ روی دسته می‌بینید که از جنس استخوان هستش.
2- تفاوت در صدادهی
هنگام نواختن سه‌تار چیزی که توجه مخاطب رو جلب می‌کنه، ظرافت صدای اون هستش و در نقطه مقابل، تار دارای قدرت صدای بیشتری هستش. اما جالبه بدونید وسعت صدا یا دامنه صدای این دو با همدیگه شباهت زیادی داره.
حال ممکن هستش برای شما سوال پیش بیاد که وسعت صدا به چه معناست؟ درواقع وسعت صدا به تقسیم‌بندی گفته میشه که شامل تعدادی نت زیر تا بم هستش. اما چطور میشه متوجه شد که وسعت صدای این سازها شبیه همدیگه هستش؟
جواب: از تعداد پرده‌بندی‌ها میشه به این موضوع پی ببره چرا که سه‌تار معمولا ۲۶ پرهه و تار ۲۸ پرهه داره.
در ادامه اگر بخوایم دقیق‌تر صدادهی این دو رو بررسی کنیم، صدای تار کمی بم‌تر شنیده میشه و دارای شفافیت و حجم صدای بیشتری هستش و سه‌تار صدایی نرم‌تر و زنگ دارتری داره، که از حجم کم‌تری هم برخوردار هستش.
3- تفاوت در نواختن تار و سه تار
از تفاوت‌های بسیار مهم بین تار و سه‌تار میشه به نحوه نواختن اونها اشاره کنیم که ممکنه برخی این موضوع رو ندونن. در ابتدا لازم هستش بدونید سه‌تار به وسیله مضراب فلزی که روی انگشت سبابه قرار می‌گیره نواخته میشه.
گاهی اوقات هم برای داشتن صدایی نرم‌تر نوازنه با ناخن انگشت سبابه روی سیم‌ها می‌نوازه. تار هم به وسیله یک مضراب فلزی معمولا از جنس برنج که به انتهای اون موم چسبونه میشه نواخته میشه .
نکته مهم دیگه نحوه نواختن هستش. در سه‌تار با حرکت دادن انگشت سبابه و ضربه زدن نوک انگشت بر روی سیم‌ها می‌نوازیم. اما برای نواختن تار، مچ نوازنده باید حرکت کنه و مضراب رو از بالا به پایین یا برعکس روی سیم‌ها بزنه.
درضمن در سه‌تار ۴ سیم داریم که ۲ سیم آخر (سیم سفید و واخوان) با هم نواخته میشن. اما در تار سیم‌ها جفت هستن یعنی مجموعا ۶ سیم داریم که معمولا دو، سل، دو کوک میشن. از نظر نحوه مضروب زدن تکنیک‌های این دو ساز هم به همدیگه شبیه هستن و در هر دو از تکنیک‌های چپ، روست، ریز، دراب و… استفاده میشن.
4- تفاوت کاربرد
با توجه به ویژگیهای صدایی تار و سه تار کاربرد این دو متفاوت هستش. برای مثال سه‌تار در تک نوازی و دو نوازی استفاده میشه و تار به دلیل داشتن صدایی بم‌تر و حجیم‌تر در گروه‌ها مورد استفاده قرار می‌گیره.
اما این موضوع به هیچ وجه قطعی نیست و هر دوی این سازها می‌تونن با توجه به تکنیک نواختن در موقعیت‌های مختلفی استفاده شن. یعنی به طبع سه‌تار در بسیاری از گروه نوازی‌ها حضور داره و همین‌طور ساز تار در تک نوازی‌ها هم رایج هستش. بنابراین موضوعاتی که بیان شد تقریبی هستن.
آیا یادگیری تار و سه‌تار باهم فرق می‌کنه ؟
برخی معتقدن که برای شروع یادگیری بهتر هستش ابتدا سراغ آموختن سه‌تار برویم زیرا نسبتا ساده‌تر هستش. اما توصیه ما این هستش که تنها ملاک شما برای انتخاب ساز میزان علاقه شما به آن ساز باشه.
یعنی اگر به صدای تار علاقه بیشتری دارید، هیچ مانعی وجود نداره که ابتدا با این ساز یادگیری رو آغاز کنید چرا که هیچ سازی نسبت به اون یکی برتری نداشته و هرکدام ویژگیهای خاص خود رو دارن.
اما درباره نوازنده های این ساز باید بگیم اگه خودتون سه‌تار می‌نوازید، نواختن تار برای شما آسان‌تر هستش و باید در ابتدای کار بیشتر بر روی مضراب زدن با قدرت مچ تمرین کنید و اگر نوازنده تار هستید تنها چالش شما برای نواختن با انگشت سبابه هستش که با تمرین به راحتی به اون مسلط خواهید شد.
پیشنهاد مطالعه: تفاوت صدای واقعی با صدای ضبط شده و استودیویی
با ساز تار یادگیری رو شروع کنیم یا سه تار؟
این سوال نمیتونه جواب صحیح و قطعی داشته باشه چون این موضوع کاملا بستگی به علاقه شما نسبت به این سازها داره. بنابراین این سوال رو اول از خودتون باید بپرسید و ببینید به کدوم یک علاقه بیشتری دارید؟
حتی اگه به هر دو علاقه زیادی داشتید که بعید هم نیست، با یادگیری یکی از این سازها به راحتی میتونید دیگری رو با کمی تمرین بیاموزید چون پرده بندی این دو ساز با هم یکسان هستن.
در کل به تمامی هنرجویان به خصوص نوآموزان پیشنهاد می‌کنیم، به هیچ وجه عجله نکنن، سعی کنن برای تمرین خود برنامه مشخص داشته باشن و به صورت مستمر اون رو انجام بدن.
تار بهتر هستش یا سه تار؟
نمیشه گفت کدوم بهتر هستش. برای یادگیری و خرید تار یا سه تار بهتر هستش به علاقه خودتون رجوع کنید. اما اگه باوجود بررسی شباهت و تفاوت ساز تار و سه تار باز هم نتونستید هیچ یک از اینها رو انتخاب کنید و مردد هستید، بهتر از سه تار شروع کنید.
چون هم ارزان تر هستش (قیمت تار معمولا ۴-۵ برابر سه تار هستش) و شباهت های زیادی به همدیگه دارن. بعدا درصورت شناخت بیشتر میتونید به سراغ تار هم برید.
نحوه بررسی ساختمان تار و سه تار
گاهی سازندگان تار و سه تار موقع ساخت این سازها، خلاقیت‌هایی پدید میارن که هم باعث رفع نقص‌های سازها میشه و هم ممکن هستش تفاوت‌هایی در ظاهر یا نوع صدادهی اونها ایجاد کنن.
به طور مثال استاد ابراهیم قنبری‌مهر تغییراتی روی سرپنجه تار داد تا از افت کوک جلوگیری بشه. یا هنرمندی آذری به نام صادق جان، ساختمان تار آذری رو تغییر داد و تاری با 11 سیم پدید آورد. کاسه بهترین سه تار و بهترین تار ها معمولا یک تکه هستن.
این ابداعات اگرچه گاهی تبدیل به یک شاخصه جدید در سازها شدن، گاهی هم موره استقبال قرار نگرفتن. ما برای بررسی ویژگی‌ها و مقایسه تار و سه تار نوع استاندارد و معمول اون رو در نظر گرفتیم.
نتیجه‌گیری نهایی: تار یا سه تار؟
با سه تفاوت تار و سه تار آشنا شدید و گمان کنم که بتونید تفاوت صدای این دو ساز رو نیز به خوبی درک کنید. اما اگر پای انتخاب و خرید تار و سه تار به میان بیاد بهتر هستش به جنبه اقتصادی اون هم نیم‌نگاهی بندازیم.
فرق تار با سه تار در جنبه اقتصادی این هستش که معمولا ساز تار به دلایلی نسبت به ساز سه تار گرون‌تر هستش هرچند در هر دو ساز، نمونه‌های ویژه‌ای به عنوان استثنا وجود داره که ممکن هستش به خاطر حرفه‌ای بودن برند یا عناصر تزیینی به کار رفته در ساز، با قیمت بالا و متفاوتی روبرو شید.
اگر سوالاتی درباره قیمت انواع تار و سه تار، قیمت تار مبتدی، قیمت تار حرفه‌ای، قیمت لوازم جانبی مثل مضراب، پایه تار، زیرپایی و … براتون پیش اومده و می‌خواید بدونید مشخصات تار خوب و بهترین مهر تار ایرانی در بازار چه، در قسمت دیدگاه ها ذکر کنید تا در مقاله های بعدی به اونها بپردازیم.
تست صدا و آموزش خوانندگی در آکادمی پورپروین
آکادمی خوانندگی پورپروین، یکی از موسساتی می باشد که پیش از هرکاری سعی می‌کند به هنرجو شناخت انواع آلات موسیقی را آموزش دهد تا هنرجویان در مسیر آموزش خوانندگی دچار آسیب نشوند و بدون هیچ زحمتی به هنر مورد علاقه‌ی خود ادامه دهند.
این آموزشگاه، چنین آموزش‌هایی را در قالب ویدئوهای آموزشی رایگان و پکیج جامع دوره آموزش خوانندگی حرفه‌ای و قدرتمند در اختیار هنرجویان قرار می‌دهد. همچنین برای تست صدا و آموزش خوانندگی می توانید به آکادمی خوانندگی پورپروین مراجعه کنید.
