معنی هارمونی در موسیقی چیست؟

هارمونی در موسیقی یک لغت یونامی می باشد که به معنای تناسب در موسیقی ترجمه می شود. موسیقی رو میشه با در نظر گرفتن عناصر یا قسمت های مختلف اون (جنبه ها، ویژگی ها ، مشخصات) به‌صورت جداگانه یا با هم تجزیه و تحلیل کرد. لیست عناصر اصلی موسیقی که میشه نام برد عبارتند از داینامیک ، بافت(تکسچر)، هارمونی، تن، طنین (تیمبر)، ملودی، ریتم و فرم. در مطالعات مختلف هم عناصر موسیقی رو با عناصر و اجزای هنر یا طراحی مقایسه میکنن.

هارمونی یعنی چه

هارمونی در اصل واژه ایه که مترادف خود موسیقیه. پس وقتی از تئوری موسیقی صحبت میکنیم، هارمونی میشه اون بخشی از موسیقی که بیشترین تجزیه و تحلیل موضوعی در رابطه با اون صورت گرفته میشه.

در واقع هر تحلیلی که درباره یه قطعه موسیقی می خونیم عمدتاً به همین هماهنگی یا هارمونی متمرکز شده. این هارمونی، همراه با ملودی و ریتم، در اصطلاح سه جزء اصلی موسیقی رو تشکیل می دن. با این وجود، هارمونی به‌عنوان یه اصل، هنوز هم از طرف بسیاری از موسیقیدان ها اشتباه درک می شه. این پست به دنبال پاسخ به این سواله که هارمونی در موسیقی چیه و چجوری از اون استفاده می شه؟

هارمونی در موسیقی چیست؟

تعریف کلی هارمونی در موسیقی، ارتباط صدای دو یا چند الفبای موسیقی یا نت که همزمان یا در امتداد هم اجرا میشن . در عمل، اگه نت های موسیقی پشت سرهم و پی درپی اجرا بشن، گوشتون همزمان مجموعه ی صداها رو می‌شنوه و درک میکنه، درست به همون شیوه ای که چشم حرکت تصاویر رو در یه فیلم متحرک درک میکنه.

در این حالت گفته میشه که گوش هارمونی رو درک میکنه. به یه ارکستر فکر کنین، توی یه ارکستر نوازنده فلوت ممکنه یه نت رو اجرا کنه، نوازنده ویولن نت دیگری رو بنوازه و ترومبونیست یه نت دیگر رو، اما وقتی قسمت های جداگانه اونها رو با هم می شنویم، هماهنگی یا همون هارمونی رو می شنویم.

به زبون ساده، هارمونی زمانی اتفاق می افته که بیش از یه نت همزمان پخش, اجرا یا خونده بشه. این امر می تونه به شکل یه فاصله (دو نت، که دوصدایی یاdyad هم نامی‌ده می شن) یا آکورد سه یا چند نت باشه. یکی از راه های بررسی هارمونی هم اینه که به جنبه های “عمودی” موسیقی بپردازیم. توجه کنید که هارمونی با سبک موسیقی فرق داره.
یک موسیقی ممکنه دارای اجزای افقی و عمودی باشه. در واقع، جنبه های افقی جنبه هایی هستن که در طول زمان رخ  میدن مثل ملودی و ریتم.

جنبه های عمودی هم شامل مجموع اتفاقاتیه که در هر لحظه رخ میدن. نتیجه ی نت هایی که در نقطه مقابل هم به صدا در میان. همونطور که در مثال زیر میتونین ببینین، فقط در دو ضربه پایانی گام، هارمونی ظاهر می شه و به راحتی هم قابل مشاهده ست چرا که نت ها روی همدیگه بصورت “عمودی” چیده شدن.

هارمونی در موسیقی چگونه نمایان می‌شود؟

هارمونی در موسیقی معمولاً در قالب یه سری آکورد تجزیه و تحلیل می شه. در یه ارکستر فرضی، می تونیم اینطوری فرض کنیم که نوازنده فلوت در حال نواختن A بالاست، نوازنده ی ویولن #C رو اجرو میکنه و ترومبونیست F# رو. این سه نت با هم یه آکورد F# مینور رو تشکیل میدن.

بنابراین، حتی اگه هر نوازنده ی ساز فقط یه نت رو بنوازه، با هم یه آکورد مینور F# رو اجرا میکنن. وقتی همه سازها، یک گروه نتی رو می نوازن که با یه آکورد سازگاره، در واقع یه آکورد کامل ساخته می شه اما وقتی همگی از یه خط ملودی استفاده میکنن که با یه آکورد سازگار نیست (مثلا نوازنده ابووی Bb رو می نوازه در حالی که بقیه ارکستر در حال نواختن آکورد D هستن)، این یه آکورد ناهماهنگ خونده می شه.

این معنییش این نیست که برخی از هارمونی ها عمداً ناهماهنگ هستند. شاید آهنگساز اون قطعه خاص، قصد داشته Bb رو با آکورد D بشنوه (از نظر تئوری موسیقی، عملکرد هارمونی نت می تونه حتی توی فاصله 6ام هم باشه)، حتی اگه واسه ی اکثر طرفدارا خوشایندترین نوع موسیقی نباشه.

هارمونی باز و بسته

هنگام نواختن یه آکورد، می تونین اون رو یا هارمونی بسته یا باز اجرا کنین. هارمونی بسته، همونطوری که از اسمش پیداس، به حالتی اشاره داره که نت های یه آکورد به هم نزدیک باشن.

بنابرین، اگه با ریشه یه آکورد (نتی که آکورد بر اساس اون هست) شروع کنین، نزدیک ترین نت بعدی که می تونین بشنوین در سومین فاصله بالای ریشه قرار می گیره. بعد از سومین، نزدیک ترین نت، در فاصله پنجمه و بعدش فاصله هفتم و …. هارمونی باز هم در موسیقی زمانی رخ می ده که نت های یه آکورد فاصله ی بیشتری داشته باشن و از نسخه های ترکیبی فواصل مثل فواصل دهم و دوازدهم به جای سوم و پنجم استفاده بشه.

هارمونی در موسیقی چگونه کار میکند؟

بیشتر موسیقی هایی که گوش میدین موسیقی تونال نامیده می شن، به این معنی که این نوع موسیقی حول یه صدا قرار گرفته به نام نت تونیک. در کلید سی مینور یا ماجور ( C Major یا Minor)، نت تونیک C هست و آکوردی که روی C ساخته شده ( Major یا C Minor)، آکورد تونیک نامی‌ده می شه.
در موسیقی تُنال، آکوردها بر اساس عملکردشون در یه آهنگ به سه دسته تقسیم می شن: تونیک، دومینانت و پری دومینانت.

 تونیک

یه آکورد تونیک پایداره و به گوشمون طنین آشنا و مطبوعی داره . علاوه‌بر آکورد تونیک اصلی که در بالا معرفی شد، آکوردهای دیگری که می تونن به‌عنوان تونیک عمل کنن عبارتند از آکورد فاصله iii ( یه آکورد E Minor) در کلید C Major و یا آکورد فاصله vi (یا A Minor) .

دومینانت

آکورد دومینانت نقطه مقابل تونیکه. این همون آکوردیه که همه از شنیدن اون گریزونن و دقیقاً قبل از تونیک قرار می گیره. دو آکورد دومینانت داریم به اسم V (یا همون G Major) در کلید C Major و vii (B dim در کلید C Major) .

 پری دومینانت

این آکورد معمولاً در فاصله بین تونیک و دومینانت معرفی می شه. دو آکورد پری دومینانت وجود داردبه نام های ii( (D Minor در کلید C Major و IV(در F Major) .
در ادامه تصویر یه مثال پیشرفت آکورد همراه با عملکرد مناسب آکوردهای تونیک، دومینانت، و پری دومینانت رو در کلید E Major مشاهده میکنین:

چگونه از هارمونی در موسیقی استفاده می شود؟

هارمونی در موسیقی می تونه به‌طور کامل توسط یه آهنگساز نوشته بشه یا بطور جزئی نوشته بشه و بعد به طور کامل توسط نوازندگان تکمیل و اجرا بشه.

سناریوی ارکستر نمونه ای از هارمونی در موسیقیه که توسط یه آهنگساز متبحر نوشته شده- به این صورت که برای این کار بسیاری از نت ها رو به سازهای تک نت اختصاص داده و اونها رو با هم ترکیب کرده و آکوردها رو تشکیل داده. این در سنت موسیقی کلاسیک اروپایی کاملا رایج بوده و هست.

یکی دیگه از روش‌های رایج آهنگسازا در نمایش هارمونی، انتخاب آکوردی خاص در اول کار از سوی اونا و بعد از اون، واگذاری نحوه اجرای قطعات به نوازنده¬ها هست. مثلا در آهنگ ” Down on the Corner ” Creedence Clearwater Revival به خوبی می¬تونیم مشاهده کنیم که:

• آهنگ با کلید سی ماژور نوشته شده،
•  از پیشرفت مشترک آکوردها روی اون کلید بهره بردن که عمدتاً بین یه سه گانه C major و یه سه‌گانه G major در نوسانه و با سه گانه F major ادغام میشه.

هارمونی ضمنی چیست؟

گاهی اوقات، نوازنده ها همه نت ها رو در یه آکورد نمی نوازن بلکه از “هارمونی ضمنی” یا “هارمونی افزوده” استفاده میکنن تا از این طریق گوش شنونده اون چیزی رو که وجود نداره، دریافت کنه. این یه تکنیک بسیار محبوب در موسیقی جاز هم هست.برای دانستن تاثیر موسیقی بر انسان اینجا کلیک کنید.

سه نوع مختلف هارمونی در موسیقی

این خود موسیقیه که در اون نت ها و آکوردها همه به گام اصلی باز گردانده می شن. بنابرین در کلید Ab major ، تمام نت ها و آکوردهایی که می نوازیم از هفت نت شامل گام Ab major برگرفته شده اند.

هارمونی دیاتونیک

هارمونی دیاتونیک رو می تونیم در همه چیز( از سازهای یونان باستان گرفته تا سرودهای رنسانس و موسیقی پاپ معاصر) ببینیم.

هارمونی غیر دیاتونیک

هارمونی غیر دیاتونیک به معرفی نت هایی اشاره داره که همه در یه گام نیستن. این شکل از هارمونی در موسیقی بیشتر در موسیقی جاز به چشم می خوره. فرض کنید شما در کلید Ab major هستین و یه آکورد Bb7 رو می نوازین.

آکورد موردنظر شما حاوی نت D هست که قطعاً در ردیف Ab major نیست. بنابراین کمی عجیب به¬نظر میاد، اما درعین حال، ترکیبی به یاد ماندنی هم هست. هارمونی غیردیاتونیک مفهوم جدیدی نیست. مقدمه ها و فوگ های یوهان سباستین باخ هم که تقریباً 400 سال قدمت دارن، همچنان به‌عنوان منبع اصلی آموزش نت¬های غیر دیاتونیک مورد استفاده هستن.

هارمونی ای-تونال

این شکل از هارمونی در موسیقی در مرکز تونال جایی نداره؛ در واقع این هارمونی در گام بزرگ یا کوچک ساخته نمی¬شه یا ریشه ی قابل تشخیص نداره. مثلاً در موسیقی کلاسیک، موسیقی ای-تونال عمدتاً در کارهای آرنولد شوئنبرگ بکارگرفته می شد.

شوئنبرگ شخصاً از اصطلاح “ای-تونال” خوشش نمی‌اومد و نام تکنیک خودش رو “موسیقی دوازده تُن”  گذاش که در آن هر دوازده نت با زبان هارمونیک برابری میکنن.

تست صدا و آموزش خوانندگی در آکادمی پورپروین

آکادمی خوانندگی پورپروین، یکی از موسساتی می باشد که پیش از هرکاری سعی می‌کند به هنرجو هارمونی موسیقی را آموزش دهد  تا هنرجویان در مسیر آموزش خوانندگی دچار آسیب نشوند و بدون هیچ زحمتی به هنر مورد علاقه‌ی خود ادامه دهند. این آموزشگاه، چنین آموزش‌هایی را در قالب ویدئوهای آموزشی رایگان و پکیج‌ جامع دوره آموزش خوانندگی حرفه‌ای و قدرتمند در اختیار هنرجویان قرار می‌دهد. همچنین برای تست صدا و آموزش خوانندگی می توانید به آکادمی خوانندگی پورپروین مراجعه کنید.

همراهان گرامی توجه داشته باشید مواردی که گفتیم عناصر اساسی هارمونی هستن! اما این موضوع بسیار بسیار عمیقه و نیازمند جلسات مفصله بحث و بررسی هست. ما هم امیدواریم این مقدمه مفیدی بوده باشد. هارمونی در موسیقی تقریباً همه نظریه موسیقی رو در بر میگیره و اساساً مبنای تجزیه و تحلیل موسیقی اونم از هر نوعی هست؛ از کلاسیک گرفته تا موسیقی جاز و موسیقی پاپ.
همه موسیقی هایی که نت دارن شامل هارمونی هم میشن؛ خواه در یه ارکستر بزرگ اجرا بشن و یا با یه ساز دهنی کوچیک توی یه اجرای تک نفره. هارمونی در موسیقی همراه با ملودی و ریتم، مبنای اصلی موسیقی موردعلاقه ی انسان در طول هزاران سال بوده.